ΑΥΣΤΡΙΑ


Το ποντίκι που βρυχάται



Οινικά η Αυστρία δεν ήταν παρά μια Ελλάδα της κεντρικής Ευρώπης

που κατάφερε χάρη στην εμμονή των παραγωγών της και στην ποιότητα

να γίνει ένας από τους πιο μετρήσιμους παίκτες της διεθνούς οινικής σκηνης.

Η προσπάθεια της Αυστρίας να αναπτύξει τις πωλήσεις των κρασιών της σε εξαγωγικό επίπεδο άρχισε όχι από το μηδέν, αλλά από αρνητικές τιμές. Η οινοπαραγωγή της χώρας ήταν σφιχτά συνδεδεμένη με τη δύσκολη νομοθετική δομή της Γερμανίας και τα μειονεκτήματα της γερμανικής γλώσσας. Η χαμηλών τόνων οινική παρουσία στο ευρωπαϊκό σκηνικό, η κατακερματισμένη παραγωγή σταφυλιών, το δύσκολο ανάγλυφο του εδάφους και το περίφημο σκάνδαλο του 1985, έφεραν την Αυστρία σε χρόνια μειονεκτική θέση. Όμως το αυστηρότατο πρόγραμμα ελέγχου ποιό­τητας, η σωστή επένδυση των κοινοτικών πόρων, οι συντονισμένες κινήσεις των ανθρώ­πων ολόκληρου του οινικού κλάδου, αλλά και της κυβέρνησης, η σύνδεση του αυστρια­κού κρασιού με το υψηλό γόητρο της χώρας σε άλλους τομείς και, πάνω απ' όλα, η εμμο­νή στην ποιότητα, έδωσαν στα κρασιά της Αυστρίας μια δεύτερη ευκαιρία για επίτευ­ξη των εξαγωγικών και μη στόχων.

Αν και η αυστριακή οινική κοινότητα είναι πολύ ανεπτυγμένη και συνεπώς οι κορυ­φαίοι παραγωγοί δεν μπορούν να καλύψουν ούτε την τοπική ζήτηση, οι εξαγωγές θεω­ρούνται ως το Βαρόμετρο της συμπεριφο­ράς και της ανάπτυξης των οίνων της Αυστρίας. Η εσωτερική αγορά θεωρείται κορεσμένη, και μόνο οι αγορές του εξωτερικού μπορούν να δώσουν βελτίωση των όγκων παραγωγής και, πιθανόν, της κερδοφορίας. Έτσι, είναι σημαντική επιτυχία η εξαγωγή 74,6 εκα­τομμυρίων λίτρων κρασιού το 2002 αφού στην περίοδο 1986-87 οι εξαγωγές ήταν σχε­δόν μηδενικές. Η αύξηση σε σχέση με το 2001 ήταν +44,7%. Η συνολική αξία ήταν περίπου στα 60 εκατομμύρια ευρώ για το 2002, δηλαδή +15,8°/ο από το 2001. Η θετι­κή εικόνα ολοκληρώνεται με τα περιοδικά, τους εμπόρους κρασιού και τους οινοχόους σε όλες τις σημαντικές αγορές του κόσμου να θεωρούν τα αυστριακά κρασιά ως ένα απα­ραίτητο συστατικό του σημερινού οινικού γίγνεσθαι.

Η αποδοχή των αυστριακών οίνων, κυρίως στην Ευρώπη, δεν ήταν πάντα τόσο ευνοϊ­κή. Η Αυστρία έχει μεγάλη αμπελοοινική παράδοση - υπάρχουν ενδείξεις τουλάχι­στον από τον 9ο μ.Χ. αιώνα, αλλά δεν ήταν ποτέ συνδεδεμένη με την ποιοτική παρα­γωγή οίνου, όπως είναι η Γαλλία. Από την άλλη, δεν υπήρχαν και αρνητικές εντυπώσεις, όπως π.χ. για την Ελλάδα που συνεχί­ζει τις περισσότερες φορές να είναι συνυ­φασμένη με την κακής ποιότητας ρετσίνα. Η παράδοση της Αυστρίας ήταν σιωπηλή, μια και πριν από τρεις δεκαετίες, ελάχιστοι άνθρωποι από το χώρο του κρασιού γνώρι­ζαν πως αυτή η χώρα παρήγαγε κρασί.

Η Αυστρία ήταν πάντα στενά δεμένη με τη γερμανική κουλτούρα και νομοθεσία. Το γεγονός αυτό έκανε πολύ δύσκολη την ανάπ­τυξη της όποιας ζήτησης των κρασιών στις ποιοτικά σημαντικές αγορές του κόσμου, και συγκεκριμένα στη Βρετανία και Βόρεια Αμερική.

Υπήρχαν δυσανάγνωστες ετικέτες κρασιών με καταιγισμό πληροφοριώv γύρω από την περιοχή παραγωγής του αμπελιο­ύ (Steinmassel, Hochgrassitzberg), κ.λ.π.

Η παραγωγή κρασιού στην Αυστρία, με χαρακτηριστικά το ιδιότυπο ανάγλυφο του εδάφους και την κατακερματισμένη γη, είχε σαν αποτέλεσμα την περιορισμένη­ δυνατότητα εισαγωγής τεχνογνωσίας.Τα ­εδάφη της Αυστρίας είναι τα πιο παλιά και τα πιο εξουθενωμένα της οινικής Ευρώπης. Το κλίμα συνδυάζει στοιχεία του Γερμανικού ψύχους το χειμώνα, του ζεστού καλοκαιριού της κεντρικής Ιταλίάς και ένα φθινόπωρο που είναι σχετικά ψυχρό, αλλά με μειωμένες βροχοπτώσεις .Υπάρχουν ειδι­κές περιπτώσεις, όπως η περιοχή της λίμνης Neusiedlersee. Εκεί το κλίμα ευνοεί το Βοτρύ­τη με έναν ξεχωριστό μηχανισμό. Η λίμνη Neusiedlersee, η μεγαλύτερη της Ευρώπης, έχει περίμετρο περίπου 120 χιλιόμετρα αλλά μέσο Βάθος l,8 μέτρα. 'Ετσι εξατμίζει τον όγκο της επτά φορές το χρόνο και συνεπώς δημιουργεί αυξημένη υγρασία στην περιο­χή και ιδίως την ανατολική ακτή .Σημαντική δυσκολία ήταν το γεγονός πως μεγάλο ποσοστό των Αυστριακών αμπελοκαλ-λιεργητών έχει γη κάτω από πέντε στρέμματα. Οι αμπελώνες ήταν σχεδόν πάντα φυτεμένοι με τοπικές ποικίλιες που δεν καλ­λιεργούνται σε άλλα σημεία της Ευρώπης. 'Ετσι, η ανάπ-τυξη τεχνογνωσίας ήταν δύσκο­λη. Αυτά τα στοιχεία, μαζί με το δεδομένο της έλλειψης πανεπιστημιακών και ερευνη­τικών ιδρυμάτων και οικονομιών κλίμακος έκαναν την όποια έτοιμη γνώση σπάνια .



Το σκάνδαλο του ¨85


Το σημαντικότερο συμβάν στην εξαγω­γική πορεία των Αυστριακών κρασιών ήταν το σκάνδαλο του ]985. Μέχρι τότε, κάποι­οι Αυστριακοί οινοπαραγωγοί χρησιμοποι­ούσαν μικρές ποσότητες διαιθυλικής γλυ­κόλης (diethylene glycol) για να δώσουν στα χαμηλής ποιότητας κρασιά τους όγκο και πυκνότητα στο στόμα. Με τα κατάλληλα πλαστά έγγραφα, τα κρασιά διοχετεύονταν στη γερμανική κυρίως αγορά σε αρκετά ανε­βασμένες τιμές. Το 1985, ένας από αυτούς τους παραγωγούς έκανε το λάθος να παρου­σιάσει τιμολόγιο αγοράς της συγκεκριμένης ουσίας για επιστροφή ΦΠΑ. Οι αρχές ανα­ρωτήθηκαν γι' αυτό, μια και η διαιθυλική γλυκόλη χρησιμοποιείται κυρίως ως αντιψυκτικό και μπορεί σε σχετικά μεγάλες δόσεις να βλάψει τον ανθρώπινο οργανισμό.

Αν και δεν υπάρχει γνωστό περιστατικό καταναλωτή που να δηλητηριάστηκε από αυτή την πρακτική, η αντίδραση των εξα­γωγικών αγορών ήταν άμεση και έντονα αρνητική. Υπήρξαν χώρες, όπως ο Καναδάς, που απαγόρευσαν την εισαγωγή αυστρια­κών κρασιών. Ακόμη και σε χώρες λιγότερο αυστηρές, όπως η Γερμανία, οι πωλήσεις άγγιξαν το μηδέν. Κανείς δε γνωρίζει την έκταση του συγκεκριμένου προβλήματος, αλλά μάλλον οι Αυστριακοί οινοπαραγωγοί, συνολικά, δεν άξιζαν τέτοιο πλήγμα.

Η απόλυτη άρνηση των παγκοσμίων αγο­ρών στα κρασιά της Αυστρίας ήταν η απαρ­χή μιας ολοκληρωτικής ανανέωαης της δομής της οινοβιομηχανίας της χώρας. Όπως λέει Αlois Κrάher, ο κορυφαίος παραγωγός γλυ­κών κρασιών της χώρας, «Το σκάνδαλο του 1985 ήταν η φωτιά που χρειαζόμασταν yια να ξαναγεννηθεί ο Φοίνικας του αυστριακού κρα­σιού».



Η αναγέννηση


Το πρώτο βήμα έγινε από το κράτος και είχε σχέση με την ανασύνταξη του νομικού πλαισίου. Ισως για πρώτη φορά στην Ευρώπη οινική νομοθεσία δημιουργήθηκε με σκο­πό την προστασία του καταναλωτή και όχι την προστασία των παραγωγών ή των νομο­θετών. Σήμερα, οι αυστριακοί νόμοι, αν και χρησιμοποιούν ως γενική βάση τη νομοθε­σία της Ευρωπαϊκής Ενωσης, είναι ίσως οι πιο αυστηροί στον κόσμο. Για παράδειγμα, η νόμιμη στρεμματική απόδοση όλων των οίνων, εκτός των επιτραπέζιων, κοντά στα 900 κιλά ανά στρέμμα. Το όριο είναι αυστηρότατο και δεν υπάρχουν κρυφές προσαυξήσεις. Αν για κάποιο λόγο η απόδοση ανέβει πάνω από το όριο τότε ολόκληρη η παραγωγή κρα­σιού - και όχι μόνο η επιπλέον, πρέπει να πωληθεί ως επιτραπέζιος οίνος.

Όλοι οι αυστριακοί οίνοι πρέπει να φέρουν μια ασπροκόκκινη ταινία, η οποία είναι η απόδειξη πως το συγκεκριμένο κρασί έχει περάσει δύο αναλύσεις. Η μία είναι χημική ανάλυση σε ανεξάρτητο εργαστήριο, όπου και γίνεται εξονυχιστικός έλεγχος της σύστα­σης. Ο επόμενος έλεγχος είναι μια οργανο­ληπτική εξέταση από ένα ανεξάρτητο, ως προς την περιοχή παραγω-γής, πάνελ οινο­λόγων. Αυτοί οι δύο έλεγχοι Ποιότητας είναι ουσιαστικοί και εξουθενωτικοί και όχι σπο­ραδικοί και χωρίς συνέπεια όπως συμΒαίνει σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες.

Το ποσοστό των δειγμάτων που εξετάζονται και «καθαιρού­νται» είναι κοντά στο 5°/ο -υπερδεκαπλάσιο από το αντίστοιχο ποσοστό για όλες τις γαλ­λικές A.O.C. που, κατά μέσο όρο, δεν παράγουνν κρασιά υψηλότερης ποιότητας.

Από την άλλη, οι νόμοι έχουν και μια πρωτοφανή ευκαμψία και επιτρέπουν αλλα­γές ακόμη και σε παραδοσιακά προϊόντα: Το μοναδικό κριτήριο είναι η ποιότητα και πώς αυτή μπορεί να εκφραστεί στο ανταγωνι­στικό περιβάλλον των αγορών. Τα παρα­δείγματα είναι πολλά.

Οι επιδοτήσεις της Ευρωπαϊκής Ενω­σης (περίπου 50 εκατομμύρια ευρώ για τα πέντε τελευταία χρόνια) και πάνω απ' όλα, ο τρόπος που αυτές διατέθηκαν, βοήθησαν στην αναμόρφωση του οινικού σκηνικού στην Αυστρία. Υπήρξαν κίνητρα στους αμπε­λουργούς για να δημιουργήσουν νέους αμπε­λώνες σε πλαγιές, με μεγαλύτερες πυκνό­τητες φυτεύσεως και με συστήματα ποτί­σματος που στόχευαν στην καλύτερη ωρί­μανση των σταφυλιών και όχι στη μεγαλύ­τερη παραγωγή. Δημιουργήθηκαν τοπικές επιτροπές με μέλη απ' όλο το χώρο του κρα­σιού, δηλαδή και από την παραγωγή και από τα υπόλοιπα επίπεδα του εμπορίου. Αυτές οι επιτροπές έγιναν οι συνδετικοί κρίκοι μεταξύ όλων των επαγγελματιών του κρα­σιού και των εθνικών επιτροπών. Σκοποί αυτών ήταν ο συντονισμός των πωλήσε­ων/εξαγωγών, η αμφίδρομη επικοινωνία πλη­ροφοριών σχετικά με την αγορά αλλά και η προώθηση νέας τεχνολογίας. «Με αυτό τον τρόπο, σύμφωνα με τον Josef Schuller MW της Αυστριακής Ακαδημίας Οίνου, οι μικροί οινοπαραγωγοί, αμπελουργοί, χονδρέμποροι, λιανέμποροι αλλά και οινοχόοι απέκτησαν πρό­σβαση σε στοιχεία και τεχνογνωσία που, μόλις είκοσι χρόνια πριν, ήταν δυσεύρετη ακόμη και στις μεγαλύτερες αυστριακές επιχειρήσεις».

Στόχος να διπλασιαστούν οι εξαγωγές

Ο συντονισμός ολόκληρου του κλάδου δεν άργησε να δώσει αποτελέσματα. Σημα­ντική ήταν η ίδρυση του Austrian Wine Marketing Board (AWMB), με σκοπό την προώθηση των κρασιών της Αυστρίας σε αγορές του εξωτερικού -πάντα σε συνεργα­σία με τους παραγωγούς αλλά και τις τοπι­κές επιτροπές. Οι στόχοι είναι, σε σειρά σημαντικότητας, η Γερμανία, οι ΗΠΑ, ο Κανα­δάς, η Μεγάλη Βρετανία, η Σκανδιναβία, η Ρωσία, η Κεντρική Ευρώπη, η Ασία και τέλος, η Ανατολική και Νότια Ευρώπη. Για το έτος 2003, το Austrian Wine Marketing Board έλαβε 3,15 εκατομμύρια ευρώ από εισφορές των παραγωγών οίνου, 2,5 εκατομμύρια ευρώ από τοπικούς αλλά μη οινικούς φορείς και 1,5 εκατομμύριο ευρώ από την κυβέρνηση.

Η πρόοδος της εμπορίας των αυστρι κών κρασιών σε όλο τον κόσμο οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στις προτάσεις της Bacchus Study 2004, αλλά και στον τρόπο που αυτές: υλοποιήθηκαν.

Θετική η εικόνα και της χώρας
Αν και τα κρασιά της Αυστρίας δεν είχαν στο παρελθόν υψηλό προφίλ, η Αυστρία σαν χώρα εξάγει κουλτούρα και ποιότητα. Είναι εντυπωσιακός ο τρόπος που οι άνθρωποι του κρασιού κατάφεραν να προσδέσουν το προϊόν τους στο μεγαλείο άλλων πραγμάτων που προσφέρει αυτός ο τόπος. Αξίζει να σημειωθεί πως η ιδέα λειτουργεί και αμφίδρομα -ό,τι αντιπροσωπεύει την Αυστρία στο εξωτερικό με αξιώσεις, προβάλλει αυτόματα και την οινοπαραγωγή. Για παράδειγμα, η πρωτοχρονιάτικη συναυλία της Βιένης είναι ένα σημαντικό τηλεοπτικό γεγονός με εκατομμύρια θεατές. Στη διάρκεια του διαλείμματος πάντα υπάρχει ιδιαίτερη μνεία στα κρασιά της χώρας σε ένα εξαιρετικά επιλεγμένο κοινό. Από την άλλη, σημαντικά οινικά γεγονότα, όπως ο Διεθνής Διαγωνισμός Οινοχόων το 1998, το συμπόσιο των Master of Wine το 2002 και η συνεδρία του OIV, διοργανώνονται τακτικά στην Αυστρία και η κουλτούρα, τα ανάκτορα, μουσικές και φυσικά, τα κρασιά της χώρας κερδίζουν τις εντυπώσεις με τον καλύτερο τρόπο.

Όλες οι παραπάνω προσπάθειες δε θα είχαν νόημα και, πάνω απ' όλα, μακροπρόθεσμα αποτελέσματα, αν δεν υπήρχε ποιότητα πίσω από τα αυστριακά κρασιά. Αυτή τη στιγμή, υπάρχουν περίπου δεκαπέντε οινοπαραγωγοί που βρίσκονται στην κορυφή της παγκόσμιας παραγωγής λευκών ξηρών και επιδορπίων κρασιών -πέρα από κάθε κριτική και αμφισβήτηση. Υπάρχουν πάνω από πενήντα που γίνονται ανάρπαστα και ‘έχουν τιμές ex cellar που υπερβαίνουν τα 40 Ευρώ δηλαδή με τιμές λιανικής εξωτερικού 80 με 100 ευρώ. Πριν από λίγους μήνες στο Λονδίνο ένα πάνελ από κορυφαίους δοκιμαστές δοκίμασε τυφλά, κρασιά από τη ποικιλία γκρούνερ βέλτλινερ ενάντια στα κορυφαία σαρντονέ του κόσμου. Από τα δέκα καλύτερα κρασιά της γευσιγνωσίας επτά ήταν αυστριακά, με έξι γκρούνερ Βέλττινερ και ένα σαρντονέ. Η Βουργουνδία έμεινε εκτός δεκάδας, ακόμη και αν δοκιμάστηκαν κρασιά. μύθοι, όπως το Chevalier-Μοηtraher του Domaine Leflaίve και το Montαher του Domaine de la Romanee Conti

Η ποιότητα επετεύχθη με αφετηρία το αμπέλι και όχι το κελάρι. Το μέσο Αυστριακό οινοποιείο διαθέτει μέτρια τεχνολογία πολύ πιο κάτω από το αντίστοιχο Ελληνικό Μεγάλο ποσοστό λευκών κρασιών οινοποιούνται σε μεγάλα, παλιά βαρέλια και χωρίς έλεγχο θερμοκρασίας που μπορεί να είναι πρόβλημα, ακόμη και στο ψυχρό κλίμα Αυστρίας. Οι Αυστριακοί παραγωγοί όμως είναι πιο πολύ αμπελουργοί παρά οινολόγοι. Υπήρξε μεγάλος σεβασμός στις γηγενείς ποικιλίες, στις χαμηλές στρεμματικές αποδόσεις, στον ορισμό και στους τρόπους επίτευξης της βέλτιστης ωριμότητας του σταφυλιού και στα γέρικα κλήματα

Δόθηκε μεγάλη προσοχή ώστε κάθε κομμάτι γης να εκφραστεί μέσα από τη σωστή ποικιλία με τον καλύτερο τρόπο. Όλα αυτά κατέληξαν σε κρασιά με χαρακτήρα, τελείως διαφορετικό από καθετί που παράγεται στην Ευρώπη.

Οι Αυστριακοί οινοπαραγωγοί αντιμετώπισαν αρκετά προβλήματα και σε ορισμένες πε-ριπτώσεις, εχθρική αντιμετώπηση στην προσπάθειά τους να δημιουργήσουν ένα ευνοϊκό κλίμα εξαγωγών. Επενδύσεις χαμηλών τόνων αλλά ουσίας, βοηθούμενες από τη συνοχή και την εστιασμένη προσπάθεια όλου του κλάδου, δημιούργησαν μια παρουσία σε παγκόσμιο επίπεδο με χειροπιαστό ποιοτικό πλεονέκτημα, βάθος πλάτος, συνέπεια και διάρκεια.

Σήμερα η αυστριακή οινοπαργωγή κρατά το μέλλον στα χέρια της.